Zarys historyczny

Nowicjat OO. Franciszkanów w Kalwarii przed 1982 r. istniał już dwa razy. Pierwszy okres istnienia przypada na lata 1822-1830 r., drugi raz to lata 1924-1926 r. O pierwszym okresie wiemy bardzo niewiele, gdyż dane te opierają się na zeznaniach O. K. Burdzińskiego z 1876 r. Wiemy, że był to nowicjat dla kleryków, a w archiwach znajdujemy o tym okresie dwie wzmianki, że w 1829 r. było 2 nowicjuszy, a w 1830 r. 3 nowicjuszy.1

W tym pierwszym okresie dokumenty wspominają o dwóch specjalnie wyznaczonych ojcach, odpowiedzialnych za kierowanie nowicjatem. W 1828 r. mistrzem nowicjatu był O. Jakub Komora, a w 1830 r. O. Antoni Kazimierz Marczewski.2 W drugim wspomnianym okresie 1924-1926 r. magistrem nowicjatu był O. Korneli Czupryk. Tym razem był to nowicjat dla kleryków i braci. W 1924/26 r. było w nowicjacie 11 kleryków i 2 braci, natomiast w 1926/27 r. zgłosiło się 36 kandydatów, którzy jednak po obłóczynach, czyli włożeniu stroju zakonnego wyjechali 22.X.1926 r. do Łagiewnik koło Łodzi, gdzie odbywali wspólny nowicjat z drugą prowincją franciszkanów w Polsce.3

Dnia 6.02.1981 r. klasztor w Kalwarii wystosował pismo do Urzędu Spraw Wyznań w Warszawie4, w którym podaje stan budynku kamienicy obok klasztoru, zbudowanego w 1907 r.5 tzw. Domu Pielgrzyma, nazywanego również Domem Pątnika6, w którym odbywał się już nowicjat w latach 1924-1926 r.7. Po wojnie stał się on bezprawnie własnością państwa. Już 30.04.1981 r. klasztor otrzymał z Warszawy pozytywną odpowiedź, że budynek należy do klasztoru8. Był on własnością kilku następujących po sobie właścicieli, należał między innymi do: Kuratorium w Przemyślu (10 miesięcy), do PGR Medyka (1 miesiąc), do Szpitala Zespolonego w Przemyślu, który to zrezygnował na rzecz Spółdzielni Produkcyjnej w Kalwarii Pacławskiej9.

Już na nadzwyczajnej kapitule prowincjalnej w Krakowie odbywającej się w dniach 19-22.06.1978 r., została przedstawiona propozycja otwarcia domu nowicjackiego w Prowincji, jednak większość opowiedziała się za utrzymaniem dotychczasowego stanu, tzn. wysyłania nowicjuszy do domu nowicjackiego w Smardzewicach – bratniej prowincji franciszkanów10. Jedyne, co budziło nadzieję w tej sprawie, to podjęcie uchwały, że w przypadku zaistnienia słusznych przyczyn, upoważnia się Radę Prowincjalną do zorganizowania domu nowicjackiego na terenie Prowincji11.

Wyraźne starania o powstanie nowicjatu w Kalwarii w 1981 r. podjął prowincjał O. Juliusz Synowiec. Nie było to łatwe, gdyż projekt ten, ze względu na swoją specyfikę, umiejscowienie oraz sytuację polityczną napotkał liczne trudności i miał wielu przeciwników, choć nie brakowało też osób, które podkreślały pozytywy umiejscowienia domu formacyjnego w Kalwarii Pacławskiej. Pod koniec tego roku prowincjał poprosił o opinię O. Grzegorza Srokę, ówczesnego gwardiana w Kalwarii Pacławskiej, odnośnie propozycji nowicjatu. Klasztor odpowiedział pozytywnie, a jako argumenty „za” wspomniał o dobrym dostępie do żywności, bliskiej odległości do lekarza w Huwnikach i w miarę dobrym dojeździe12.

Mimo tego całego zamieszania i coraz głośniejszych negatywnych opinii13, O. Juliusz potraktował sprawę przywrócenia nowicjatu w Kalwarii bardzo poważnie i konsekwentnie, bardzo często w swoich wizytacjach i pismach dawał dowód zrozumienia i aprobaty tej sprawie. W protokole powizytacyjnym z 04.11.1981 r., wyraził się o tym dziele jako szczególnie ważnym14.

Prowincjał nie mógł liczyć na większość głosów ojców kapitulnych w tej sprawie, dlatego skorzystał z przeprowadzenia sondażu wśród wszystkich braci w prowincji. Wysłał do 194 osób uprawnionych do głosowania listy z zapytaniem: „czy jesteś za stworzeniem nowicjatu w Kalwarii Pacławskiej?”. Odesłano 155 odpowiedzi: za nowicjatem w Kalwarii było 82, przeciw 65, a wstrzymało się 8 osób15. Na podstawie tych wyników podjęto za zgodą generała Zakonu decyzję o erygowaniu w Kalwarii Pacławskiej nowicjatu, co uczynił prowincjał O. Juliusz Synowiec dekretem z 04.05.1982 r.16

Dekret był poparty również decyzją wojewody przemyskiego z 13.03.1982 r., na mocy której przekazano (a właściwie przywrócono) tzw. kamienicę na własność klasztorowi, wyłączając tę nieruchomość z własności państwowej. Własność ta obejmuje działkę nr 466/5 o pow. 0.28 ha wraz z jej składnikiem – I piętrowym, murowanym budynkiem17.

Po 56 latach przerwy rozpoczął się na Kalwarii kolejny nowicjat. Kandydaci przyjechali 20.08.1982 r.18, a po odbyciu rekolekcji kanonicznego przyjęcia do nowicjatu dokonał prowincjał O. Juliusz Synowiec 31.08.1982 r.19 Uroczystego poświęcenia budynku nowicjatu dokonano 04.08.1985 r.20.

Pierwsze roczniki mieszkały jeszcze w jednym ze skrzydeł w klasztorze, a w 1986 r. po skończonym kapitalnym remoncie kamienicy, nowicjat przeniesiono do tego budynku21. Niespełna rok później 21.06.1986 r., nowicjat odwiedził minister generalny franciszkanów O. Lanfranco Serrini22.

Do ciekawszych wydarzeń tamtego okresu należy zaliczyć uruchomienie gabinetu lekarsko-dentystycznego w nowicjacie, o którym ówcześnie mówiono, że jest najlepszy w całej gminie23. Wielkim osiągnięciem związanym z zaistnieniem nowicjatu było także wywiercenie studni głębinowej zaopatrującej w wodę klasztor i nowicjat. Inwestycja była dotowana przez klasztor w 10%, w pozostałej części przez Kurię Prowincjalną24.

W początkach lat dziewięćdziesiątych został wybudowany naprzeciw kamienicy-nowicjatu Dom Pielgrzyma. Sąsiedztwo w krótkim czasie okazało się uciążliwe dla właściwego funkcjonowania domu formacyjnego. Ciągły ruch pielgrzymów, czasem głośne rozmowy, zabawy dzieci, utrudniały zachowanie atmosfery skupienia, potrzebnej w życiu nowicjuszy. Okazało się również po zbadaniu przez ekspertów, że budynek nowicjatu jest bardzo mocno zagrzybiony25. Prowadzenie formacji w takich warunkach było bardzo uciążliwe26. Zaczęto więc zastanawiać się nad przeniesieniem nowicjatu do północnego skrzydła klasztoru, po jego uprzedniej rozbudowie. Należy wspomnieć, że już z chwilą powstawania Domu Pielgrzyma w 1990 r., brano pod uwagę rozbudowę klasztoru i przeniesienie tam nowicjatu27.

Po trzech latach funkcjonowania Domu Pielgrzyma podjęto pierwsze starania w tej sprawie. Zaczęto sporządzać plany i podejmować odpowiednie kroki, zarówno w klasztorze kalwaryjskim, jak i w Kurii Prowincjalnej w Krakowie28. W 2000 r. kapituła prowincjalna podjęła decyzję wyremontowania i poszerzenia starego skrzydła klasztoru i przeniesienia tam nowicjatu. Od połowy tego roku zaczęły się prace remontowobudowlane i przygotowawcze29. Remont skrzydła i budowę nowej części zakończono w połowie lipca 2001 roku, a 06.07.2001 r. bracia nowicjusze zamieszkali już w tym nowym domu nowicjackim. Poświęcenia i uroczystego otwarcia domu dokonał Minister Generalny O. Joachim Giermek w dniu 13.06.2002 r. w Uroczystość Świętego Antoniego.30

Przełożeni i nowicjusze w latach 1982-2007 r. Mistrzowie nowicjatu, socjusze i spowiednicy

Pierwszym magistrem nowicjatu, w omawianym, trzecim okresie jego istnienia na Kalwarii, był O. Zdzisław Gogola. Pełnił on tę funkcję od 1982 do 1987 r.31. Na jego barkach spoczywał również trud wyremontowania budynku kamienicy po latach dewastacji oraz przystosowania go do potrzeb domu formacyjnego. Po nim magistrem został wybrany o. Zbigniew Kluska i pełnił tę posługę kilkanaście lat (od 1987 do 2000 roku).32. Kolejnym mistrzem nowicjatu, w latach 2000 – 2004 był o. Marian Gołąb33, który podjął się remontu i budowy obecnego skrzydła nowicjackiego, a po nim o. Mariusz Kozioł, wybrany przez Kapitułę zwyczajną w czerwcu 2004r.34

Obok magistra nowicjatu od 1982 r. do pomocy zostaje wyznaczonych dodatkowo dwóch braci, tzw. socjusz, czyli pomocnik mistrza nowicjatu i spowiednik nowicjuszy. W latach 1982-2007 r. następujący bracia pełnili rolę socjusza: O. Piotr Ruchała (1982-1986 r.)35, O. Kazimierz Kuźniar (1986-1989 r.)36, O. Ignacy Tomaszewski (1989-1991 r.)37, O. Paweł Salamon (1991-1993 r.)38, O. Stanisław Paprocki (1993-1995 r.)39, O. Klaudiusz Okon (1996-1997 r.)40, O. Piotr Cuber (1997-1999 r.)41, O. Marian Gołąb (1999-2000 r.)42, O. Paweł Gogola (2000-2003 r.)43, O. Piotr Stanisławczyk (2003-2004 r.)44, a od 03.02.2004 r. – O. Jacek Michno.

Gdy chodzi o spowiedników to od 1982 r. posługę tę pełnili: O. Izydor Borkiewicz (1982-1983 r.)45, O. Innocenty Maj (1983-1989 r.)46, O. Wawrzyniec Duda (1989-1993 r.)47, O. Ludwik Szetela (1993-1998 r.)48, O. Wawrzyniec Duda po raz drugi (1998-2000 r.)49, O. Paweł Solecki (2001 r.)50, O. Artur Zajchowski (2002-2004 r.), O. Tomasz Węzik (2004-2006 r. )51 i od 20.09.2006 r. – O. Olaf Ślepokura52.

Bracia nowicjusze

Łącznie przez okres ostatnich 25 lat pierwsze śluby zakonne złożyło 462 braci nowicjuszy. Poniższy wykres ukazuje stan liczebny neoprofesów w poszczególnych latach53.

Powyższe dane sporządzono na podstawie podpisów braci, umieszczonych w „Księdze Profesji”. W tej statystyce brak podziału na braci zakonnych i kleryków. Poniższy wykres ilustruje dane zawarte w tabeli. Średnia w okresie tych 25 lat wynosi więc ok. 18 braci na rok. Warto dodać, że bracia nowicjusze pochodzili nie tylko z Polski, ale także ze Słowacji, Czech, Ukrainy, Rosji, Węgier czy Uzbekistanu.

Bogu niech będą dzięki za dar powołań i dar nowicjatu w Kalwarii Pacławskiej.